مجموعه امیر چخماق که یکی از شاخص ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد محسوب می‌شود، تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط سوق‌الجیشی و مهم یزد است.

ساخت این آب‌انبار حدود 1320 ه.ش شروع شد و 2 سال بطول انجامید. عمق خزینه این آب‌انبار 15 متر و قطر دهانه خزینه آن 14 متر است. این آب‌انبار با دو دهانه ورودی در دو محله قرار دارد.

این آب انبار پنجاه و پنج  پله دارد. ورودی آب انبار در قسمت جنوبی است و بین پله های بیست و پنج و بیست و شش آن، از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعد از هشتی شروع می شود. شیر آن نیز در قسمت ورودی شمالی است. ورودی شمالی نسبت به مخزن شیر، قرینه ورودی جنوبی است. آب انبار دارای گنبد تخم مرغی شکل است. ارتفاع مخزن آب آن 6/12 متر و ارتفاع بادگیرها ده متر است.

این بنا در سال 720 هـ . ق توسط «کمال‌الدین ابوالمعالی» پسر «برهان‌الدین لطف‌الله» وزیر «محمد مظفر» ساخته شد. گنبد آن از داخل با نقوش مختلف تزیین و رنگ آمیزی شده بود. بخشی از رنگ‌های لاجوردی و طلایی این گنبد، هنوز باقی مانده است. این مسجد دارای درگاهی با ایوان بلند و دو مناره در طرفین آن بود و تنها چهار صفه زیر گنبد که مدفن بانی و فرزندان اوست، بر جای مانده است. در داخل محوطه، روبه روی بقعه، پایابی است که دو نهر آب در آن جاری است و در حال حاضر از آب آن استفاده می‌شود. در مجاورت این بنا حمامی دایر بود که هنوز باقی است.

گنبد بلند بنا با خشت خام ساخته شده و دارای تزیینات و آرایش گچبری و نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی است. شبستان مدرسه، دارای محراب است و در اطراف صحن مدرسه رواق‌هایی ساخته شده و ضلع غربی آن دارای رواق بزرگ تر و محراب گچبری شده است. معماری گنبد مدرسه ضیاییه نمونه‌ای از گنبدهای دوره مغول در ایران است. بناهای مدرسه های «کتیبه» و «حسینیان» تقلیدی از این ساختمان است.

یزد از معدود شهرهایی است که هنوز قسمت‌هایی از برج و باروی آن پابرجاست .

بر اساس کهن‌ترین اسناد در باره حصار یزد می‌توان گفت که حصار گرد این شهر، توسط «ابو یعقوب اسحاق دیلمی»، «ابو مسعود بدر بهشتی»، «ابو جعفر (کیانرسو)» و «ابو یوسف»، چهار سرهنگ از اعضای حکومت «امیر عضدالدین علاءالدوله ابو جعفر کاکویه»، در سال 432 هـ . ق ساخته شد.

قدیمی‌ترین بخش بازار یزد ـ به نام بازار حاجی قنبرـ متعلق به قرن نهم هـ . ق و جزیی از مجموعه فرهنگی ـ تاریخی «امیرچقماق» است. در قرن سیزدهم هـ . ق، بر سردر این بازار، تکیه‌ی زیبای بلندی به شیوه‌ی دیگر تکایا و حسینیه‌های یزد با کاشی معقلی ساخته شد.

از کارگاه‌های تولیدی بازار، می‌توان به کارگاه مازاری (محل ساییدن حنا ـ برگ طبیعی)، کارگاه حلوایی (محل تبدیل کنجد به حلوا ارده) و کارگاه رنگرزی (محل رنگ آمیزی الیاف نخی و پشمی) اشاره کرد که هر یک به اقتضای نوع فعالیت، دارای معماری ویژه خود هستند.

ساختمان اصلی آتشکده دو متر بالاتر از سطح زمین و در وسط حیاط بزرگ مملو از درختان سرو و کاج، ساخته شده است. در محور ورودی بنا در ضلع جنوبی، حوض گرد بزرگی قرار دارد که نگاره فروهر و سرستون‌های سنگی عمارت در آن منعکس می‌شود.
اتاق نگهداری آتش مقدس، در وسط ساختمان (دور از تابش خورشید) قرار دارد و اطراف آن اتاق‌هایی برای نماز و نیایش طراحی شده است. معماری این آتشکده تا حدودی از معماری آتشکده‌های پارسیان هند تأثیر گرفته است.