عمارت چینیخانه به لحاظ سبک معماری و تزئینات از نفیسترین و شگفتانگیزترین شاهکارهای هنر معماری ایران در قرن یازدهم هجری/ شانزدهم میلادی است. این عمارت گنبددار در سمت جنوبی تالار دارالحفاظ به شکل کاملاً نامتقارن و با دو ورودی باریک با دارالحفاظ ارتباط دارد.
ازاره (آن قسمت از دیوار اتاق یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین باشد) داخلی عمارت چینیخانه به ارتفاع 258 سانتیمتر با کاشیهای هفت رنگ منقوش تزئین شده و روی آن طاقنماهای پرکار گچی قرار گرفته است. در مقرنسهای توخالی گچی ایوانها و طاقنماها و شاهنشینها تا محل کاشیهای هفت رنگ تعداد زیادی محفظه و طاقچههای خوش فرم به اشکال زیبای سفالی و شیشه ای؛ چون گلدانها و ابریقها و... بریده و اطراف آن با نگارههای نباتی آراسته و تذهیب شده است.
در این بنای سترگ و پرجاذبه تعدادی ظروف چینی اختصاصی وجود داشته که در داخل طاقچهها قرار داشتند و برحسب درج مورخان عصر صفوی در سال 1021 هـ .ق این ظروف نفیس توسط شاه عباس اول به آستان شیخ صفی وقف شده بود که تعداد آنها طبق درج مولف تاریخ عباسی به 1221 عدد می رسید.
از جمله اعمال خیر شاه عباس اول اصلاحات و هدایا و ملحقات و اضافاتی است که در مجموعه مذهبی اردبیل انجام داده است. طبق نوشته مولف عالم آرای عباسی، شاه عباس در زمان حیات خود دستور داد کتابهای دربار سلطنتی را، آن قسمت که به زبان عربی و مربوط به احادیث، فقه و تفسیر یا مجلات قرآن مجید و امثال ذلک بود به آستانه حضرت رضا(ع) در مشهد مقدس و نسخههای فارسی را که شامل دیوانهای ادبی و کتب تاریخ ... بود به اضافه چینیآلات از لنگریهای بزرگ فغفوری، تنگها، بادیهها و دیگر ظروفی که در چینی خانه کاخ سلطنتی خود موجود بوده به آستان متبرکه شیخ صفی الدین وقف و حمل نمایند. اکثر ظروف دارای مهر وقف شاه عباس با عبارت «بنده شاه ولایت عباس» هستند که توسط محمد حسین حکاک خراسانی درون یک کادر مربع کنده کاری شده است.
چینی آلات اهدائی با گلها، تصاویر و نقوش آبی رنگ جالبی نقاشی شده که مناظر طبیعی یا سنن و آداب مردم سرزمین چین را در صدها سال پیش به نمایش می گذارند.
لازم به توضیح است همزمان با جنگ ایران و روس بخش عمدهای از این ظروف به غارت رفته و هم اکنون در موزه «ارمیتاژ» روسیه نگهداری میشود مابقی ظروف در موزه دوران اسلامی ایران، عمارت چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین و دیگر موزههای کشور در معرض نمایش قرار گرفته است.
عمارت چینیخانه به سال 1370 به عنوان موزه چینیخانه مورد بهره برداری قرار گرفته و هم اکنون یکی از موزههای تخصصی کشور محسوب می شود[1].
[1] هنرهای شیعی در مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی تالیف حسن یوسفی و ملکه گلمغانی زاده