بخش‌های متنوعی در این موزه وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به بخش قرآن‌های خطی از قرن دوم تا دوره معاصر، آثار چوبی خاتم‌کاری، آثار چوبی منبت‌کاری، ظروف سفالینه متعلق به هزاره اول و دوم قبل از میلاد مسیح و ادوار اسلامی، ظروف چینی و شیشه‌ای، کاشی‌های زرین فام و کتیبه‌های زیبا مربوط به قرون ششم تا هشتم هجری قمری اشاره کرد.

همچنین آثار حجاری و سنگ‌های تزئینی، لوازم فلزی با تزئینات قلمزنی، قالیچه‌های دستباف ابریشمی دوره صفوی و قاجار، پارچه‌های دستباف، مسکوکات ادوار اسلامی و پیش از اسلام، تابلوهای نقاشی و شمایل مینیاتوری نیز از بخش‌های دیگر این موزه است.
 

بعد از رحلت احمد بن قاسم وی را در مقبره مالون دفن نمودند و اولین سایان از بورپا بر سر تربت وی بنا نهادند تا اینکه در حمله خاقان مفلحی این سایبان از بین رفت و مجددا بنائی از چوب یا گنبدی بر فراز تربتش ساختند و مردم به زیارت او مشرف می شدند.
اما بعد از آن، گنبد کنونی که بسیار قدیمی و مستحکم و در عین حال زیبا و قشنگ هم می‌باشد ساخته شد. بطوریکه از کتیبه‌های داخلی بقعه بدست می‌آید بانی بقعه و گنبد مزبور «خواجه علی بن اسحق» است که از رجال و وزراء عصر خود بوده و در یکی از سه بنای باغ گنبد سبز مدفون است و تاریخ بنای آن بیستم محرم الحرام سال ۷۸۰ هـ .ق ثبت گردید. البته صورت گنبد قدیمی بعداً تغییر یافته و گنبد کنونی را قبل از انقلاب ساخته و بعد از انقلاب اسلامی تعمیرات مهمه ای صورت گرفته است، لکن سقف درونی گنبد مانند اصل بنای بقعه همراه گچبری‌ها و کتیبه‌های آن بعد از گذشت بالغ بر ۵ قرن همچنان باقی مانده و هر بیننده خوش ضمیر را متحیر می‌نمایاند .

گنبد به شکل عرقچین قدیمی است که درمرکز آن، گنبدی کوچک بشکل شلجمی ساخته شده و طول تقریبی آن مجموعا ۴ متر است. این گنبد سراپا آراسته به کاشی‌های گره‌سازی است که در مواضع معین آن، با بکار بردن کاشی‌های الوانی در بالا نام جلاله و در وسط اسم محمد(ص) و در پائین اسامی علی(ع) بکار برده شده و درکل یکی از گنبدهای بسیار زیبای بقاع این شهر بشمار می‌آید و به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وب سایت: www.jamkaran.ir

تاریخچه:

سیر تاریخی مرقد فاطمه معصومه در طول دوره‌های مختلف دستخوش تغییراتی بوده است. در سال ۶۰۵ هجری «امیر مظفر احمد بن اسماعیل» بزرگ خاندان آل مظفر، بزرگ‌ترین استاد کاشی‌ساز آن زمان «محمد بن ابی طاهر کاشی قمی» را به‌کارِ ساخت و پرداخت کاشی‌های متنوع مرقد واداشت. او به مدت هشت سال به این کار مشغول بود تا سرانجام در سال ۶۱۳ کاشی‌های مرقد آماده و کار گذاشته شد. و اخیراً در سال ۱۳۷۷ شمسی مرقد مطهر به شکل جدید که آمیخته‌ای از کاشی و سنگ است تجدید بنا شد و همچنین دیواره‌های داخلی با سنگ مرمر سبز آراسته گردید.

ضریح:

در سال ۹۶۵ هجری شاه طهماسب صفوی، در چهار طرف مرقد ضریحی آجری آراسته به کاشی‌های هفت رنگ و کتیبه‌های معرق بنا نمود و در اطراف آن منافذی باز بود تا هم مرقد دیده شود و هم زائران نذورات خود را داخل ضریح بریزند.

در سال ۱۲۳۰ هجری قمری فتحعلی شاه همان ضریح را نقره پوش کرد که این ضریح به مرور زمان فرسوده شد و در سال ۱۲۸۰ ضریحی که از نقره ضریح سابق و نقره‌های موجود در خزانه ساخته شده بود به جای آن نصب گردید.

این ضریح چندین مرتبه تجدید بنا و اصلاح شد و سال‌های متمادی روی مرقد فاطمه معصومه باقی بود تا این که در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی به دستور تولیت آن زمان شکل ضریح را تغییر دادند و ضریحی را با ظرایف هنری ویژه‌ای به جای آن نصب نمودند که آن ضریح همچنان برفراز قبر فاطمه معصومه برقرار است و در اسفند ماه ۱۳۸۰ شمسی اصلاحات و تعمیرات جدید صورت گرفت. تمام قسمت‌های نقره‌ای ضریح از نقره ۹۲ درصد با نقره ۱۰۰ درصد خالص خریداری شده از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعویض شد و چوب‌های زیر آن اعم از ستون و پایه و ... به دست استادان اصفهانی ساخته و قلم‌زنی شد و کارشناسان آستانه مقدسه (قسمت نقره‌ای) آن را تعویض کردند و ضریح سابق فرسوده شده را به خزانه تحویل دادند.

گنبد:

اولین گنبدی که «پس از سایبان حصیری موسی بن خزرج» برفراز قبر فاطمه معصومه (س) بنا شد، قبه‌ای برجی شکل بود که به همت زینب دختر امام جواد از مصالح آجر و سنگ و گچ در اواسط قرن سوم هجری ساخته شد.

به مرور زمان و پس از دفن بعضی از بانوان علوی در جوار فاطمه معصومه دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد.

این سه گنبد تا سال ۴۴۷ هجری برقرار بودند تا این که در همان سال «میر ابوالفضل عراقی» (وزیر طغرل کبیر) به تشویق شیخ طوسی (ره) به جای آن سه گنبد، گنبد مرتفعی، آراسته به نقش های رنگ آمیزی و تزیینات آجری و کاشی بدون ایوان و حجره بنا نهاد، که تمام قبور سادات و آن بانوان را فرا می‌گرفت.

در سال ۹۲۵ هجری قمری همین گنبد به همت «شاه بیگی بیگم» همسر شاه اسماعیل تجدید بنا و سطح خارجی گنبد با کاشی‌های معرق آراسته گردید. ضمناً ایوان رفیع با دو مناره در صحن عتیق ساخته شد.

نهایتاً در سال ۱۲۱۸ هجری همزمان با سلطنت فتحعلی شاه قاجار گنبد با خشت‌هایی طلایی تزیین شد که تا سال ۱۳۷۹ شمسی باقی‌ماند.

درسال ۱۳۸۰ به علت تخریب ظاهر گنبد و جهت جلوگیری از وارد شدن صدمات دیگر به ساختمان گنبد توسط تولیت آستانه مقدسه، آیت‌الله مسعودی خمینی جهت بازسازی و تعمیرات اساسی گنبد حرم اقدام شد و خشت‌های طلایی سابق جمع‌آوری گردید. پس از بازسازی و تعمیرات اساسی که با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیارد ریال بر روی گنبد صورت گرفت، مراسم پرده برداری از گنبد جدید در تاریخ ۶/۲/۱۳۸۴ هجری شمسی برگزار شد.
پادشاهان مدفون در حرم: چهار پادشاه از صفویان، دو پادشاه از قاجار، و همچنین تعدادی از شاهزادگان قاجار در این مکان دفن شده‌اند.

شاخص‌ترین این گونه‌ی معماری در قم،  مجموعه‌ای است شامل 3برج آرامگاهی که درون باغچه‌ای در انتهای خیابان چهار مردان و جنب گلزار شهدا واقع است. این 3بنا از نظر هنر گچ بری، از نمونه‌های منحصربه فرد است.

این مجموعه، مقابر دروازه‌ی کاشان قم یا مقابر باغ گنبد سبز نام دارند که خاندان صفی فرمانروایان مستقل قم، در آن مدفون‌اند.

ویژگی‌های سه گنبد اصلی

مقبره خواجه اصیل الدین: این مقبره از خارج،  دوازده ضلعی منظم با طاقنماهای تزیینی در هر ضلع است. براساس کتیبه تاریخی بنا، دو تن در این مقبره مدفونند. تاریخ 761 هـ.ق در این برج مشاهده می‌شود.

مقبره خواجه علی صفی: این بنا در وسط دو گنبد دیگر قرار دارد و مدفن خواجه علی صفی، دومین فرمانروای خاندان صفی است. معماری نمای بیرونی و داخلی بنا همانند گنبد خواجه اصیل الدین است. بر اساس کتیبه بنا سه نفر در این آرامگاه مدفونند. تاریخ 792 هـ.ق در این آرامگاه به چشم می‌خورد.

گنبدشمالی: این بنا در شمال دو بنای دیگر قرار دارد و به دلیل تخریب کتیبه تاریخی آن،  نام بانی و صاحب مقبره مشخص نیست. نمای مقبره از خارج و داخل هشت ضلعی است. این مقبره به اواخر سده‌ی هشتم و اوایل سده‌ی نهم هـ.ق تعلق دارد.

آرامگاه علی بن بابویه قمی: آرامگاه علی بن بابویه قمی ‌پدر شیخ صدوق- متوفی به سال 329هـ. ق- مقابل شیخان قرار دارد. این بنا شامل گنبد و بقعه،  ایوان و صحن مشتمل بر سه حجره است. برفراز بقعه،  گنبدی شلجمی از آثار صفویه مشاهده می‌شود.

مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل وسنگ فراهم آمده است. علاوه بر بخش سرپوشیده،‌ بازار قم دارای سراهایی نیز است که مجتمع تجاری بدون سقف هستند و معمولاً به تجارت عمده می‌پردازند. این سراها در حقیقت همان کاروانسراهای دیروز هستند و شمار و وسعت آنها نشان دهنده اهمیت اقتصادی آن‌ها است.

بخش‌های وسیعی از بازار قم یعنی بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا شد و تا پایان دوره قاجاریه بناهایی که بدان نیاز بود درآن جای گرفت. در دوران ناصرالدین شاه بازار قم روبه گسترش نهاد و «بازارنو» احداث شد و در دو سوی این راسته نو، بناها‌ی تازه‌ای مثل تیمچه بزرگ ساخته شد. درسال‌های نخست دوره پهلوی نیز برمبنای ضرورت‌های تجاری موجود، بخش‌هایی به بازار نو افزوده شد.

این بازار ابتدا به صورت خطی و به شکل یک پارچه ساخته شد و ازمیدان کهنه تا پل علیخانی ادامه داشت. بازار قم تیمچه‌ها،‌ سراها و... دیگری را هم در بر می‌گرفت. حدود پنجاه سال پیش به موازات توسعه شهر قم و به دلیل احداث خیابان‌های جدید، بازار به چند بخش تقسیم شد و قسمت‌هایی از آن برای همیشه از میان رفت. درحال حاضر از بازار قدیم قم،‌ دوبخش «بازار کهنه» و «بازار نو» برجای مانده که هر کدام از این بازارها حدود یک کیلومتر طول دارد. مساجد موجود در بازار قم با توجه به مقدم بودن وظایف مذهبی مسلمانان بر دیگر امور، کاربری خود را ازگذشته‌های دور تاکنون حفظ کرده‌اند. علاوه برمسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرا ر دارد، در بازارکهنه و نو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله‌های اندک برای تأمین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند.

مساجد موجود در بازار قم عبارت اند از :

مسجد مسگرها،‌ مسجد ملا جعفر،‌ مسجد امام حسین (ع)،‌ و دو مسجد بدون نام دیگر در بازار نو و مسجد نجارها،‌ مسجد رضویه،‌ مسجد میدان کهنه ( پامنار) و دو مسجد نماز خانه‌ای در بازار کهنه.

متأسفانه قسمت اعظم بنا تخریب شده و از هشت اتاق پیرامون شبستان تنها یک اتاق باقی مانده است. دو اتاق دیگر طی تعمیرات سال 1377 شمسی بازسازی شد.

تزیینات بنا شامل گچبری شبه سجاده‌ای و مشبک‌های گچی در نورگیرهاست. در شرق خانه قنات نسبتاً پرآبی وجود دارد که جزیی از مجموعه خانه ملاصدرا محسوب می‌شود.