مسجد جامع عتیق، کهنترین مسجد شیراز است که به آن مسجد جمعه، مسجد آدینه و مسجد جامع نیز میگویند. این مسجد در شرق حرم شاهچراغ(ع) قرار دارد. مسجد جامع عتیق در دوره 200 ساله سلطنت عمرو لیث صفاری در سال 281 هجری قمری ساخته شدهاست.
در گذر هزار سال اخیر، این مسجد چندین بار، از جمله در زمان اتابکان، در زمان سلطان ابراهیم میرزا پسر شاهرخ گورکانی، در دوران صفویه و در سال 1315 خورشیدی تعمیر و بازسازی شد. ساختمان مسجد که نخستین هسته تاریخی شهر شیراز است، دربرگیرنده بنای مرتفعی است که دارای چندین حجره و شبستان میباشد. در میان ضلع شمالی این مسجد، تاقنمای بلندی قرار دارد که آن را «تاق مروارید» مینامند.
این مسجد دارای 6 در ورودی و خروجی است. در ورودی ضلع شمالی به «دروازه امام» معروف است و کتیبه بالای آن در دوران صفوی در سال 1031 هجری قمری به خط علی جوهری نگاشته شده است.
در وسط صحن، بنایی مکعب شکل همانند خانه کعبه از گچ و سنگ ساخته شده که نزدیک به 1 متر از سطح زمین بلندتر است و گرداگرد آن را ایوانی به عرض 2 متر فراگرفته است.
این بنا که در سال 752 هجری قمری به دستور شاه شیخ ابواسحاق اینجو حاکم فارس ساخته شده است، دارالمصحف، بیتالمصحف و خدایخانه خوانده میشود و این بدین رو است که این مکان علاوه بر نگاهداری قرآنهای تاریخی به خط امیرالمومنین(ع)، امام حسن(ع)، امام صادق(ع) و چند تن از یاران پیامبر و پیروان او محل تلاوت قرآن نیز بوده است. هم اینک برخی از این قرآنها در موزه پارس نگاهداری میشوند.