کرمان - کرمان خیابان شریعتی، چهارراه طهماسب آباد، روبروی سینماها

پته به طور انحصاری در کرمان تهیه می‌شود و دوخت آن در تمام شهرستانها و روستاههای اطراف استان به ویژه کرمان و سیرجان و رفسنجان رایج است. 

یکی از نمونه‌های زیبای پته که دوخت بسیار بدیع و بی نظیری دارد، روپوش مقبره شاه نعمت الله ولی است. تاریخ دوخت این پته سال 1285 است. این کار نتیجة دو سال کار مداوم 16 زن پته دوز کرمانی بر پارچه ای به طول 355 سانتی متر و عرض 210 سانتی متر است.

این بنا توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) در سال 1136 هجری خورشیدی بنا گردیده و در فاصلهٔ شش کیلومتری شهر رفسنجان واقع شده است. خانهٔ حاج آقا علی سابقاً به خانهٔ وقفی شهرت داشته است. این خانه دارای هشتاد و شش اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) است که در چهار بخش اصلی ساختمان شامل حوضخانه، شاه نشین، تالارهای پاییزی و زمستانی احداث گردیده‌اند. یک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظیفه تامین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشته است. چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی نیز ارتباط قسمت‌های مختلف این خانه را تامین می نموده است.

ویژگی‌های ساختمان شترگلو

در مرکز ساختمان شترگلو ماهان حوضخانه‌ای زیبا با سقف بلند و گنبدی شکل و مقرنس کاری شده، قرار دارد. در اطراف این حوضخانه علاوه بر اتاق‌ها‌و رواق‌هایی که با گچبری‌های زیبا تزئین یافته اند، دهلیزهایی تعبیه شده که جریان هوا را از دو بادگیر قرینه و زیبا، پس از عبور از خنکای آبی که به طور مداوم از یک فواره می‌جوشد و در حوض و پاشویه‌ها جریان می‌یابد به فضاهای پیرامونی که برای استراحت ساکنان خانه  در روزهای گرم تابستان پیش بینی شده  هدایت می‌کند که بی شک یکی از نبوغ آمیزترین جلوه‌های هنری و تمهیدات خلاق مهندسان و معماران ایرانی در مبارزه اندیشمندانه با گرمای تابستان حاشیه کویر را به نمایش می‌گذارد. هوای پاک و سالمی که بدون مصرف هرگونه سوخت و هزینه ای طراوت و شادابی کوهستان را تداعی می‌کند.
این ساختمان کم نظیر به جهت استفاده از آجرهای سفالی در پوشش سقف و شیب بندی مناسب و دقیق از آفت نفوذ آب باران در امان مانده و به رغم گذشت سالیان تا امروز استوار و پابرجا باقی مانده است.
در این بنا آثار ارزشمندی از جمله گچبری، مقرنس کاری، تارمی‌های آجری، سنگفرش فضاهای درونی حوضخانه، درب‌های چوبی زیبا با شیشه‌های مشبک و رنگی، ستون‌ها‌و سرستون‌های شکیل که با گچبری‌های هنرمندان تزئین یافته اند، وجود دارد. همچنین آجرکاری‌های زیبا در نمای بیرونی، نوع مصالح به کار رفته در مسیر آب و فضای مشجر اطراف ساختمان از جاذبه های این عمارت تاریخی هستند.

این کارخانه مدتی فعال بود تا این که به دلیل وجود وقایع سیاسی و فراز و فرودهای ناشی از آن که به محدوده کارگری و فضای اقتصادی اجتماعی نیز کشیده شد، توان ادامه کار نیافت و تعطیل شد. پس از انقلاب، ادارات مختلفی چون سازمان آب و شهرداری هر یک قسمت‌هایی از سالن را در اختیار گرفتند. تعدادی از سقف‌ها هم در زمین لرزه‌های دهه 1360 فروریخت، تا این که سرانجام مقرر شد تا سالن بازسازی و مورد استفاده فرهنگی قرار گیرد. این اقدام صورت گرفت و نخستین نمایشگاه با نام «میثاق» و به عنوان ارائه تصویری از فعالیت های اولین دهه انقلاب در آن برپا شد.

در سال 1368 این ساختمان از وجود دستگاه‌ها خالی و بازسازی شده، مدتی با نام مرکز کرمان شناسی شروع به فعالیت کرد و دو سال بعد، همزمان با کنگره جهانی خواجوی کرمانی، با همکاری سازمان میراث فرهنگی به کتابخانه ملی تبدیل شد. تعداد کتابهای موجود در کتابخانه 121 هزار جلد می باشد و بیش از 30 نفر کتابدار در این کتابخانه فعالیت می کنند.

گفته می‌شود در ساخت این گنبد به جای آب از شیر شتر استفاده شده‌است که مورخان و معماران دلیل استحکام این بنا را همین امر میدانند. در اطراف این بنا جنگل‌کاری شده و درختان سرو و کاج آن جنگلی با نام جنگل قائم را تشکیل داده‌اند که از تفرجگاه‌های کرمان است.

دشت لوت از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است. طول آن حدود ۳۲۰ کیلومتر (۲۰۰ مایل) و عرض آن حدود ۱۶۰ کیلومتر (۱۰۰ مایل) می‌باشد.
این دشت نمایشگاهی طبیعی از شگفت انگیزترین عوارض بیابانی دنیا است نظیر:

بزرگ‌ترین شهر کلوخی جهان: منطقه کلوتها (در نواحی بیابانی، به برجستگی‌های بین شیارهای U شکل کَلوت می‌گویند.) از دور به خرابه‌های شهری بزرگ می‌ماند که توصیف‌های گوناگون از آن شده‌است نظیر: شهر خیالی و یا شهر لوت.

مرتفع‌ترین هرمهای ماسه‌ای دنیا: مرتفع‌ترین هرم‌های شناخته شده دنیا حداکثر ۳۰۰ متر ارتفاع دارند (لیبی) اما در لوت ارتفاع برخی هرم‌ها گاه به ۴۸۰ متر هم می‌رسد.

۴۰ مخروط آتشفشان کواترنر در سطح دشت لوت وجود دارد.
  پهنه‌های وسیع ماسه و ریگ با طیف رنگی قهوه‌ای روشن تا خاکستری و سیاه نظیر «گدار باروت» که چون خاک آن سیاه و شبیه باروت است به این نام خوانده می‌شود.

دشت‌هایی از گدازه‌های بازالتی چاله چاله نظیر «گندم بریان».

پهنه‌های شنی مواج

ارگ راین در جنوب غربی شهر کنونی راین در استان کرمان ایران قرار دارد. این بنای خشتی تا حدودی به ارگ تاریخی بم شبیه‌است و بر بالای تپه‌ای قرار دارد.

قلعه راین یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی کهن راین است و بر موجودیت راین قبل از اسلام مهر تأیید می‌نهد. گفته می‌شود قدمت این قلعه به دوره ساسانیان بر می‌گردد. در تاریخ کرمان، از قلعه راین در قرن اول ه.ق. نام برده شده‌است. قلعه‌هایی با قدمت و سابقه بیشتر در این محل وجود داشته که بر اثر حوادث طبیعی از بین رفته‌اند.

ارگ راین یک از دژهای فرمانروایی میرزا حسین خان(راینی) در زمان نادر شاه افشار بوده است و پس از او پسرش محمد علی خان در زمان زندیه در این دژ فرمانروایی میکرده است. فرمانروایی پدر و پسر در این ولایت نشان از رخنه و محبوبیت آنان در این سرزمین دارد.تا انجا که این ارگ در بسیاری از منابع با نام ارگ میرزا حسین خان نامیده شده‌است.

نقشه قلعه تقریباً مربع شکل و با چندین برج در اطراف مزین شده‌است . دور تا دور قلعه را حصاری در برگرفته که ارتفاع آن بیش از ده متر است. تنها ورودی قلعه از جبهه شرقی است که با سر در بزرگ و باشکوه به محوطه داخلی راه دارد.

عناصر قلعه عبارت‌اند از بازار، اصطبل (تابستانی و زمستانی)، زورخانه، خانه‌های اعیانی و محله عامه نشین. این قلعه بخش عامه نشین و اعیان نشین دارد و فضاهای معماری مورد نیاز مردم مانند زورخانه، مسجد و اصطبل در آن دیده می‌شود. مصالح کلی آن خشت خام است.

مسجد ملک، ازنوع مساجد چهار ایوانی و یکی از بزرگ‌ترین مسجدهای کرمان است. سابقه تاریخی این بنا به قرن پنجم هجری (عصر سلجوقی) می‌رسد. بنای این مسجد رابه ملک توران‌شاه منسوب می‌دانند.

قسمت‌های مختلف این مسجد به مرور زمان و بارها تعمیر شده‌است. آنچه از قسمت‌های اصلی دوره سلجوقیان بر جا مانده برج آجری ضلع شمال شرقی و سه محراب گچ‌بری شده است که یکی از این محراب‌ها براثر تغییراتی که در بنا صورت گرفته در حال حاضر در پشت بام شبستان امام حسن قرار داد. مسجد امام بیش از ۱۰۷ متر عرض دارد و در چهار طرف آن شبستان‌هایی ساخته شده است. معروف‌ترین شبستان آن شبستان امام حسن است. در قسمت غربی آن ایوان بزرگی با روکش کاشی خوش رنگ معقلی برجا مانده است. تعمیرات مسجد ملک از سال ۱۳۴۸ آغاز شده و هنوز ادامه دارد. ایوان بزرگ قبله مسجد روبروی در شرقی قرار دارد. یک در بزرگ به طرف شمال و در دیگری به طرف جنوب غربی باز می‌شود. در وسط صحن مسجد آب نمایی به عمق چهارمتر وجود دارد.

این بنا کاملاً از آجر با نقش‌های زیبا و برجسته‌ای ایجاد گردیده‌است. برخی با اشاره به سنگ نوشته موجود در سر در این کاروان سرا سابقهٔ آن را مربوط به ابتدای زندیه می‌دانند. در حالی که پلان این بنا شبیه اکثر کاروانسراهای تاریخی دوره صفویه‌است با این تفاوت که چهار برج در چهار گوشه آن، این بنا را متمایز می‌کند. کل مساحت این بنا ۲۰۰۰ متر مربع است که از این مقدار حدود ۴۰۰ متر آن حیاط و باقی دیگر فضای سر پوشیده می‌باشد. گفته می‌شود گنجعلیخان والی کرمان به دستور شاه عباس چندین کاروانسرای معروف به شاه عباسی در مسیر یزد به کرمان ساخت که کاروانسراهای کرمانشاه، شمش، انار، کشکوئیه، کبوترخان از آن جمله می‌باشند.

این امام‌زاده معمارى و بناى جالب توجهى دارد. گنبد آبى رنگ آن با خط هاى سفید که شکل‌هاى هندسى منظمى را به وجود آورده است مانند نگینى در وسط شهر مى‌درخشد.

بنای این زیارتگاه به دورة صفویه مربوط است اما در طول دوران مختلف مورد مرمت قرار گرفته و گچ‌بری‌ها، مقرنس، رواق‌ها، ایوان و درب‌ها در سال 1354 نصب شده است.

از جمله الحاقات این بنا کاروان‌سرایی است که در مجاورت و متصل به بقعه ساخته شده است.

ساختمان این امام‌زاده در فضاى مشجّرى قرار گرفته و از زیارتگاه‌هاى معتبر کرمان محسوب مى‌شود.

بنای شاهزاده حسین متشکل از حسینیه، سقاخانه، بازارچه، دو زائرسرا، حیاط، حرم، گنبد ، رواق و... می‌باشد. از تزئینات جالب توجه دورة صفویة آن کاربندی رواق اطراف حرم را می‌توان نام برد.

زائر سرا ی قدیمى در دو طبقه بنا شده وجود حوض و درختهایى در وسط آن و اتاقهاى دور تا دور آن جلوه خاصى را به این مکان بخشیده است.

داخل ضریح قبر سه امامزاده که از فرزندان امام موسى بن جعفر (ع) مى باشند دیده مى شود: امامزاده حسین ،امامزاده قاسم و امام زاده عبدالله(علیهم السلام). از سال تولد و شهادت امامزاده ها اطلاعى در دست نیست ولى مى توان گفت در حدود سالهاى بعد از شهادت امام رضا (ع) در این محل به شهادت رسیده اند.

شخصیت مدفون در این مکان را «حسین بن حسین بن زید» شهید بن امام علی بن الحسین السجاد(ع) می‌دانند. تاریخ شهادت آن بزرگوار مربوط به سال‌های 200 هجری قمری است همچنین وی به دستور «هرثمه بن اعین» حاکم خراسان و کرمان به شهادت رسید.

قمستهای مختلف موزه:

 ساختمان اصلی موزه ( در سه طبقه و هشت تالار)،مرقد مطهر هشت شهید گمنام دفاع مقدس،ماکت بزرگ عملیات کربلای 5،ماکت پویای عملیات والفجر 8،تالار عبرت،تالار بصیرت،ورودی موزه،مزار شهدا و بوستان شهدا

آدرس: کرمان – ابتدای بلوار شهید عباس پور ( پارادیس ) – بعد از مجتمع مسکونی صدا و سیما – سمت راست– موزه دفاع مقدس

از کهن‌ترین اشیاء این موزه یک جلد کتاب دست­نویس گاتاها با پیشینهٔ بیشتر از دویست سال و یک آتشدان دستی با تاریخ حک شده ۱۲۰۷ است. همچنین فرتورهای انجمن ناصری زرتشتیان کرمان و رفسنجان و فرتورهای سرشناسانی چون ارباب کیخسرو شاهرخ، میرزا برزو آمیغی، کشور خانم و پوراندخت در بخش فرتور و اسناد این موزه نگهداری می‌شود. همچنین بخشی از این موزه به انواع آتشدان، روغن سوز، پیه­ سوز و چراغ لاله اختصاص داده شده‌است. مخنا، لچک، چارقد، کت، پیراهن و شلوار گلدوزی شده از انواع لباس‌های زنانه‌ای است که در این موزه نگهداری می‌شود.

آنان  که خاک را به نظر کیمیا کنند                                            آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند

در جواب این غزل شاه ولی سروده است :

ما خاک را به نظر کیمیا کنیم                                                   صد درد را به گوشه چشمی دوا کنیم

از جمله بخشهای دیگر آستانه،‌ کتابخانه و موزه شاه ولی است. شاه نعمت اله عارف،‌ ادیب و شاعر بزرگ قرن هشتم ه.ق به سال 731 در کوهبنان به دنیا آمد و به سال 834 در کرمان درگذشت و بنا به خواست خود در ماهان به خاک سپرده شد.

بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده‌است.

معماران آن استاد کمال الدین حسین و بانی آن بکتاش خان (رواق و صحن میرداماد)، استاد رضاً و بانی آن عبدالحمید میرزاً (صحن حسینیه) هستند.

صحن وکیل الملکی و رواق‌ها به دستور وکیل‌الملک اول و دوم در سال‌های ۱۲۸۵ ه.ق. بناگردیده‌است. عناصر تزئینی مجموعه شامل کاشیکاری، کاربندی، مقرنس، گچبری و نقاشی است.

حمام گنجعلیخان در سمت راست بازار گنجعلیخان واقع است. این حمام  تلفیقی از هنرمعماری و کاربرد مصالح گوناگون با فضایی متناسب و مردم وار است. در این بنا با استفاده از کاشی کاری‌، نقاشی‌، گچ‌بری‌، مقرنس‌کاری وکاربندی‌های زیبا اثری بدیع خلق شده است که هر بیننده را به تحسین وامیدارد. حمام تا حدود 60 سال پیش دایر بوده است اما درحال حاضر نقش کارکرد توریستی پیدا کرده وبه موزه مردم شناسی تبدیل شده است.